نخستین بار وقتی این سخن را از آزلر شنیدم برایم تجربه ای مبهم بود.
آن موقع فیزیوپات بودم و هنوز ارتباط زیادی با بیماران نداشتم.
هنوز شرح حال نگرفته بودم و معاینه نکرده بودم.
چه معنایی داشت این گفته ی آزلر؟ یعنی چه که بیمار را درمان کن نه بیماری را؟ خب اگر بیماری را درمان کنیم، بیمار هم درمان می شود دیگر! این حرف ها یعنی چه؟
مفهوم این حرف را درک نمیکردم تا زمانی که قدم در بیمارستان گذاشتم. دیگر ذره ذره قبل از رفتن بر بالین هر بیمار ، این جمله ی آزلر را به یاد می آوردم طوری که تبدیل به نوعی ذکر برای من شده بود. وقتی می خواستم درس بخوانم به خود می گفتم:
طوری درس بخوان که بتوانی بیمار را درمان کنی نه صرفا بیماری را.
وقتی به بالین بیمار می رفتم به خود می گفتم:
طوری شرح حال بگیر و معاینه کن که بتوانی بیمار را درمان کنی نه صرفا بیماری را.
وقتی به آزمایش ها نگاه می کردم، همین طور و …
اما سوال این جا بود:
چگونه این کار را انجام دهم؟
بعضی ها می گویند باید تجربه کسب کرد( بی آنکه تجربه را برایمان تعریف کنند)
بعضی ها می گویند باید از اساتید و افراد با سابقه پرسید و آموخت( که مطمئنا دسترسی به اساتید هنرمند در پزشکی به سادگی و برای همه ی دانشجویان یکسان نیست)
اما علاوه بر این دو راه دیگری نیز هست که میشود در کنار این ها از آن بهره برد: جستجو و مطالعه
اگر قصد داشته باشیم از گلایه کردن و غر زدن های معمولمان دست برداریم و اندکی به خودمان زحمت بدهیم تا در شرایطی که همه چیز برایمان فراهم نیست بتوانیم بیماران را درمان کنیم و نه صرفا بیماری شان را، می توان با جستجو و مطالعه در کنار کسب تجربه و شاگردی اساتید، این کار را بهتر و بیشتر آموخت.
حال سوال قبل را در سطحی دیگر مطرح کنیم:
چگونه این کار را انجام دهیم؟
پاسخش سخت نیست، باید یاد بگیریم.
چه چیزی را باید یاد بگیریم؟
اگر به اولین صفحه ازبخش اول کتاب هریسون(2018) نگاهی بیندازیم می بینیم که دو مفهوم اساسی را در پزشکی مطرح می کند:
نخست تمام دانشی را که می توانیم کسب کنیم تا با آن فرایند های پیچیده ی پاتولوژیک بیماری ها را بفهمیم و هم چنین رویکردهایی را برای پیش گیری و تشخیص و درمان بیماری ها پی بگیریم تحت عنوان دانش پزشکی یا همان The Science of Medicine مطرح می کند. سپس از مفهومی دیگر سخن به میان می آورد و ترکیب این دانش و شهود و تجربه و قضاوت را به عنوان هنر پزشکی یا The Art of Medicine معرفی می کند، چیزی که برای کار پزشکی لازم است.
تکلیفمان تقریبا با دانش پزشکی روشن است زیرا در دوره های مختلف پزشکی، از دوره ی عمومی گرفته تا فوق تخصص، دائما با مراجعه به منابع مختلف باید آن را بیاموزیم و به کار گیریم. اما همان گونه که قبلا اشاره کردیم، چالش ما در مفهوم دوم است: هنر پزشکی.
حال که از تعاریف کلی گذشتیم وقت این است که چاره ای برای آموختن این هنر بیابیم و به نظر می رسد که یکی از راه های پاسخ به این نیاز جستجو و مطالعه است.
و سوالات بعدی مطرح می شود:
چه چیزهایی را جستجو و مطالعه کنیم؟
چه موضوعاتی را باید جستجو کنیم؟
چه کتاب هایی را باید مطالعه کنیم؟
به کدامشان باید اعتماد و عمل کنیم؟
باید بگویم هم اکنون که در حال نوشتن اولین نسخه از معرفی این مجموعه هستم در مقطع اکسترنی قرار دارم و هر روز که از خواب بر می خیزم و به سراغ لپ تاپ و کتاب هایم می روم این سوالات درذهنم تکرار می شوند. هنوز پاسخ کاملی برای هیچ کدامشان ندارم اما گزینه هایی هست که می شود در کنار جستجوی پاسخ ،به آن ها پرداخت و به تدریج مهارت هایمان را با آن ها در این زمینه افزایش دهیم.
گزینه هایی مثل استدلال بالینی، حل مسئله و تصمیم گیری در پزشکی، مهارت های ارتباطی با بیماران، پزشکی مبتنی بر شواهد، خواندن تاریخ پزشکی و آموختن از بزرگان، بررسی کیس های مختلف و نکات آن ها، ایجاد محیطی برای بحث و گفتگو ی بیشتر درباره ی ابعاد مختلف هنر پزشکی و گفتن تجربیات شخصی و …
هنوز خیلی از کارهای دیگری را که می توان برای آموختن هنر پزشکی انجام داد نمی دانم. اما با توجه به این که قرار است زندگی مان را با بیمارانمان تقسیم کنیم لازم است که بدانیم چگونه آنها را درمان کنیم و صرفا به بیماری شان نپردازیم. بنابراین نخستین گام هارا در آموختن این هنر برمی داریم.
وبسایت هنر پزشکی محلی برای آموختن این هنر است. جایی که به همراهی هم می خوانیم و می آموزیم و شاید در یک جمله بگوییم: اندیشیدن در پزشکی را یاد میگیریم.